بهداشت دهان و دندان پس از سرطان دوران کودکی

این مقاله توسط گروه مترجمین داوطلب سایت سرطان و کودکی ترجمه شده است.
منبع اصلی: http://curesearch.org/Dental-Health-Summary

مراقبت از دندان‌ها و لثه‌ها برای همه افراد بسیار مهم است. اما این مراقبت، برای معالجه‌یافتگان سرطان‌های دوران کودکی که انواع خاصی از درمان‌ها را دریافت کرده‌اند و در معرض خطر بالایی برای ابتلا به مشکلات دهان و دندان قرار دارند، بسیار مهم‌تر است.

آیا من در  معرض خطر هستم؟

اگر شما درمان‌های زیر را برای معالجه سرطان دریافت کرده باشید، در معرض خطر ابتلا به مشکلات دهان و دندان قرار دارید:

• شیمی درمانی قبل از فرم گرفتن کامل دندان‌های دائمی، به خصوص اگر سن شما در طول مدّت درمان کمتر از پنج سال بوده باشد.
• پرتو درمانی که دهان، غدد بزّاقی یا هر دوی آنها را شامل شده باشد.
• درمان با آزادیوپرین[1]، که گاهی اوقات برای بیمارانی که پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول‌های بنیادی انجام داده‌اند، استفاده می‌شود.
• پیوندهای مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی که باعث بیماری مزمنِ پیوند – علیه – میزبان[2] شده باشد.

چه  نوع  مشکلات دندانی و دهانی ممکن است رخ دهد؟

مشکلات دهانی و دندانی بسته به نوع درمانی که دریافت کرده‌اید، متفاوت است.

شیمی درمانی یا پیوندهای مغز استخوان و سلول‌های  بنیادی

مشکلاتی که می‌تواند به دلیل شیمی درمانی یا پیوند مغز استخوان و یا پیوند سلول‌های بنیادی رخ دهد عبارتند از:

• افزایش خطر ابتلا به پوسیدگی دندان
• کوتاه و یا نازک شدن ریشه دندان
• عدم وجود دندان یا ریشه‌های دندان
• تکه‌های سفید و یا تغییر رنگ یافته بر روی دندان‌ها، ایجاد شیار و حفره در دندان‌ها،  یا به آسانی لکه‌دار شدن دندان‌ها  (ناشی از مشکلات ایجاد شده بر اثر توسعه مینای دندان)
• سرطان دهان

پرتو درمانی که شامل دهان، غدد بزّاقی یا هر دوی آنها بوده باشد.

مشکلاتی که می‌تواند به علّت تابش پرتو به دهان، غدد بزّاقی و یا هر دوی آنها رخ دهد، شامل همۀ موارد ذکر شده در بالا  و علاوه بر آنها موارد زیر می‌باشد:

• دندان‌های کوچک
• از دست دادن زودهنگام دندان‌ها
• عدم افتادن دندان‌های اوّلیّه (دندان‌های شیری)
• مشکلات ناشی از توسعۀ دندان یا تأخیر در دندان‌های دائمی
• افزایش خطر ابتلا به حساسیت دندان به سردی و گرمی
• خشکی دهان (اگزروستومیا) [3]
• تغییر در طعم و مزه
• توانایی محدود برای باز کردن کامل دهان (تریسموس)[4]
• اختلال مفصل گیجگاهی – فکی[5] که باعث درد در جلوی گوش می‌گردد.
• مشکلات جویدن غذا، مانند افراط و تفریط در جویدن
• رشد غیرطبیعی استخوان‌های صورت و گردن
• بیماری‌های لثه
• مشکلات ناشی از درمان استخوان فک بعد از جراحی دندان یا کشیدن دندان[6]

برای جلوگیری از مشکلات دهان و دندان چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟

از دندان‌ها و لثه‌های خود، خوب مراقبت کرده و  برای جلوگیری از پوسیدگی‌‌ها و بیماری‌های لثه، به طور مرتّب به دندانپزشک خود مراجعه کنید؛ مگر آنکه دندانپزشک شما توصیه دیگری داشته باشد.

• حداقل هر شش ماه به دندانپزشک مراجعه نمایید. معاینه شما باید آزمایش سرطان دهان را نیز شامل شود.
• قبل از روند اعمال دندانپزشکی یا ارتودنسی، با انجام یک رادیوگرافی پانورکس[7] توسعۀ ریشه دندان‌ها را ارزیابی نموده و ایجاد هرگونه تغییر احتمالی در روند درمان دندان‌های خود را مشخّص نمایید.
• دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز با استفاده از خمیردندان فلورایدی مسواک بزنید. هنگام مسواک زدن در امتداد خط لثه، مسواک را با زاویه کمی به طرف لثه‌ها قرار دهید.
• یک یا دو بار در روز دندان‌های خود را به آرامی با نخ دندان تمیز کنید.
• از دهان شویه‌های فلورایدی، آنتی باکتریالِ غیرالکلی استفاده کنید.
• به کرّات مایعات نوشیده یا از بزّاق مصنوعی استفاده کنید.
• در صورت توصیه دندانپزشک خود، دندان‌های خود را به طور روزانه با فلوراید یا ژل شستشو دهید.
• مصرف شیرینی‌ها و غذاهای سرشار از کربوهیدرات‌ها را محدود کنید.
• استفاده از دخانیات را قطع نموده و مصرف الکل را محدود نمایید. الکل می‌تواند خطر ابتلا به سایر مشکلات متعاقب سرطان‌های دوران کودکی را افزایش دهد. بنابراین حتماً با پزشک خود در این خصوص مشورت نمایید. همچنین، دخانیات به هر شکل، خصوصاً همراه با الکل، احتمال ابتلا به سرطان دهان را افزایش می‌دهد.
• بروز هر گونه قرمزی، حساسیت و یا خونریزی زیاد در دهان و لثه‌ها، و یا صدمه دیدن و افزایش حساسیت دندان‌ها را حتماً با دندانپزشک خود در میان بگذارید.
• دندانپزشک خود را از وجود هر گونه دردی که التیام نمی‌یابد، یا خونریزی‌هایی که به آسانی ایجاد می‌گردند، آگاه سازید. همینطور ایجاد هر گونه تغییر در رنگ بافت دهان؛ وجود توده و بافت‌های ضخیم، یا هر گونه درد، حساسیت به لمس، یا بی‌حسی در دهان و لب‌ها را به دندانپزشک خود گزارش دهید. هر چند که بعید است این علائم بتواند نشانۀ سرطان دهان باشد.

اگر من مشکلات دهان و دندان داشته باشم، چه می‌شود؟

برای مشکلات دندان و دهان گزینه‌های درمانی متفاوتی وجود دارد. اگر دندان‌های دائمی شما به طور طبیعی پرورش نمی‌یابد، شما ممکن است برای بهبود عملکرد آنها و زیبایی لبخند خود، به روکش یا تاج دندان نیاز داشته باشید. گاهی اوقات برای اصلاح رشد ضعیف استخوان‌های صورت یا فک جرّاحی لازم است. تمرینات کششی فک ممکن است برای باز کردن کامل دهان شما یاری رساننده باشد. برای بهبود دندان‌های کج یا کوچک، پیوند می‌تواند مؤثّر واقع گردد. اگر دندان‌های  شما نیاز به ارتودنسی داشته باشد، پزشک شما با تصویربرداری پانورکس می‌تواند از قوی بودن دندان‌ها، ریشه‌ها و استخوان‌های حمایت کننده اطمینان یابد. اگر شما در ناحیۀ صورت یا دهان خود در معرض اشعۀ زیاد قرار گرفته باشید، دندانپزشک، پتانسیل شما را برای درمان مشکلات استخوانی‌ (استئونکروز[8])، متعاقب عمل جراحی دندان، ارزیابی خواهد کرد. اگر شما عمل پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول‌های بنیادی از یک اهدا کننده غیر از خودتان داشته‌اید، دندانپزشک شما هر گونه تغییراتی که ممکن است نشانۀ بیماری مزمن پیوند-علیه – میزبان باشد را بررسی خواهد کرد.

نوشیدن مایعات و استفاده از بزّاق مصنوعی به طور مرتّب، می‌تواند به تسکین علائم خشکی دهان کمک نماید.

دربارۀ چه مواردی باید با دندانپزشک خود صحبت نمایم؟

برای اطمینان از اینکه دندانپزشک، از تاریخچۀ سلامتی و درمان‌های بیماری سرطان شما کاملاً آگاه باشد، خلاصه‌ای از درمان‌‌های خود را به دندانپزشک ارائه دهید.

همچنین اگر روند و شرایط بهداشتی زیر را دارید، اطمینان حاصل کنید که دندانپزشک شما از آنها آگاهی داشته باشد:

• وجود هر گونه حفره که برای تخلیه مایع از مغز استفاده می‌گردد.
• جایگزینی بخشی از استخوان با میله فلزی یا پیوند استخوان (عمل حفظ اندام‌های بدن)
• وجود دریچه یا زخم در ناحیه قلب (گاهی اوقات پس از پرتودرمانی در قفسه سینه اتّفاق می‌افتد.)
• عمل جرّاحی برای برداشتن طحال
• در معرض اشعه قرار گرفتنِ طحال با دوز بالا
• فعّال بودن بیماری مزمنِ پیوند- علیه – میزبان متعاقب پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول‌های بنیادی.

در هر یک از این شرایط، باکتری‌هایی که معمولاً در روند کارهای دندانپزشکی، وارد جریان خون می‌شوند، خطر عفونت‌های شدید را افزایش می‌دهند. از دندانپزشک خود بپرسید تا در صورت نیاز، قبل از انجام کارهای دندانپزشکی با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها از ایجاد عفونت‌های احتمالی جلوگیری نمایید. برای دریافت اطّلاعات بیشتر به لینک‌های مرتبط: “اقدام‌های احتیاطی در رابطه با طحال”، “حفظ اندام‌های بدن بعد از سرطان استخوان” و “سلامت قلب پس از سرطان دوران کودکی” مراجعه نمایید.

چگونه می‌توانم اطّلاعات بیشتر ی در خصوص بهداشت دهان و دندان، بدست بیاورم؟

برای دریافت اطّلاعات بیشتر در خصوص بهداشت دهان و دندان بعد از سرطان‌های دوران کودکی، به وب سایت انجمن دندانپزشکی آمریکا به آدرسwww.ada.org    مراجعه نمایید.

[1] . Azathioprine: نوعی داروی کمکی است که برای جلوگیری از رد پیوند ارگان‌های بدن استفاده می‌شود.

[2] . Graft-versus-host disease : یک عارضه شناخته شده که گاهی پس از پیوند مغز استخوان به وقوع می‌پیوندد. این بیماری هنگامی رخ می‌دهد که گلبول‌های سفیدِ مغز استخوانِ فرد دهندۀ پیوند، سلول‌های بدن بیمار را به عنوان جسم خارجی تلقّی کرده و به آنها حمله می‌کنند. این بیماری عموماً قابل درمان است.

[3] . Xerostomia

[4] . Trismus  : نوعی بیماری که باعث اسپاسم‌های عضلانی در عضلات فک می‌شود.

[5] . TMJ : اختلال مفصل گیجگاهی – فکی عارضه‌ای که منجر به درد و حساسیت در TMJ می‌شود. TMJ یک مفصل لولایی است که در هر طرف سر قرار دارد و فک پایین را به استخوان گیجگاه جمجمه متّصل می‌کند.

[6] . برای اطّلاعات بیشتر به لینک مرتبط : Osteoradionecrosis  مراجعه کنید.

[7] . Panorex  x-ray : یکی از مرسوم‌ترین رادیوگرافی‌های تشخیصی دندانپزشکی است که دندانپزشک می‌تواند کل دندان‌ها و استخوان‌های فک بالا و پایین بیمار را در یک کلیشه ببیند.

[8] . استئونکروز استخوان فک نتیجه یک بیماری نادر ناشی از درمان دارویی به نام بیس فسفونات‌ها است. این حالت اساساً در بیمارانی اتّفاق می‌افتد که به نوع خاصی از سرطان مبتلا هستند و دوزهای مکرّر این دارو را دریافت می‌کنند. اغلب، این مشکل در کسانی اتّفاق می‌افتد که عمل دندان یا بیماری دندان داشته‌اند.

اشتراک این مقاله با ذکر منبع ( آدرس سایت سرطان وکودکی )‌ بلا مانع است.